سایت دانشجو سرا

چکیده:

پیدایش داوری برای جامعه های انسانی امری ضروری و اجتناب ناپذیر است و عقل بشر ضرورت آن را به خوبی درک می کند چرا که زندگی انسان –به هر دلیلی –زندگی اجتماعی است و نیازهای گوناگون انسان در سایه اجتماع و تعاون و همکاری برآورده می شود و لازمه زندگی اجتماعی ، وجود برخوردها و اصطکاک میان منافع و خواسته های افراد جامعه و تعدی و تجاوز به حقوق یکدیگر است . که یکی از مسالمترین راه حل این مناقشات می تواند نهاد داوری باشد.

حل اختلاف از طریق داوری سابقه شرعی نیز دارد و در قرآن کریم و سنت ائمه معصومین نیز به رفع اختلافات از این طریق تصریح و تاکید شده است. جواز و نفوذ داوری که در حقوق اسلامی تحت عنوان قضاوت تحکیمی مطرح می شود در درحه اول مستند به آیه شریفه «وان خِفتم شقاقَ بینِهِما فابعَثوا حَکماً من اهله و حکما من اهلها»(نساء، 35) مفاد آیه موید جواز و نفوذ داوری در اختلافات خانوادگی است که با الغای خصوصیت می توان آن را به اختلافات مشابه تسری داد. از سوی دیگر روایات متعددی در تجویز و تنفیذ داوری وجود دارد.

در این پایان نامه سعی شده به بررسی موضوعی داوری در حقوق جمهوری اسلامی ایران پرداخته شود و از منظر حقوق فقه امامیه و عامه به طور اخص مورد بررسی و تطبیق قرار گیرد. البته مواد بعدی در شرح تشریفات و شرایط داوری و چگونگی ارجاع به داوری و موارد ابطال رای داور و مسائل دیگر به صورت مبسوط توضیح داده است.

کلید واژه ها: داوری، قضاوت تحکیمی، مصادیق داوری، ضمانت اجرای داوری

 

فهرست

عنوان صفحه

مقدمه................................................................................................................................................................................ 1

الف) بیان مسئله............................................................................................................................................................ 3

ب) ضرورت انجام تحقیق............................................................................................................................................ 4

ج) اهداف تحقیق.......................................................................................................................................................... 5

چ) سوالات تحقیق........................................................................................................................................................ 5

هـ) فرضیه های تحقیق............................................................................................................................................... 6

د) روش تحقیق.............................................................................................................................................................. 7

و) مرور ادبیات و سوابق مربوطه................................................................................................................................ 7

ه) ساختار تحقیق.......................................................................................................................................................... 8

فصل اول: کلیات................................................................................................................... 9

مفهوم، سیر تاریخی، مستندات و محاسن و معایب داوری................................................................................ 10

مبحث اول: مفهوم داوری............................................................................................................................................ 10

گفتار اول: مفهوم لغوی داوری........................................................................................................................... 10

گفتار دوم: مفهوم اصطلاحی داوری................................................................................................................. 12

بند اول: مفهوم داوری از نظر فقه عامه و امامیه.................................................................................. 12

بند دوم: مفهوم داوری در حقوق ایران................................................................................................... 13

مبحث دوم: سیر تاریخی داوری در فقه و حقوق.................................................................................................. 15

گفتار اول: سیر تاریخی داوری در فقه............................................................................................................. 15

گفتار دوم: سیر تاریخی داوری در حقوق ایران............................................................................................. 18

مبحث سوم: مستندات داوری.................................................................................................................................... 20

گفتار اول: مستندات داوری در فقه عامه و امامیه....................................................................................... 20

گفتار دوم: مستندات داوری در حقوق ایران................................................................................................. 24

مبحث چهارم: محسان و معایب داوری.................................................................................................................... 28

گفتار اول: محاسن داوری.................................................................................................................................... 28

گفتار دوم: معایب داوری..................................................................................................................................... 30

فصل دوم: شرایط و صفات داور و داوری از منظر فقه و حقوق............................................... 35

مبحث اول: شرایط و صفات داور............................................................................................................................... 36

گفتار اول: شرایط و سفات داور از نظر فقه عامه و امامیه.......................................................................... 36

بند اول: صفات مختص داوران.................................................................................................................. 38

بند دوم: بلوغ.................................................................................................................................................. 39

بند سوم: عقل................................................................................................................................................ 41

بند چهارم ایمان............................................................................................................................................ 41

بند پنجم: عدالت.......................................................................................................................................... 46

بند ششم: علم............................................................................................................................................... 51

بند هفتم: اجتهاد.......................................................................................................................................... 56

بند هشتم: ذکورت....................................................................................................................................... 58

بند نهم: کتابت.............................................................................................................................................. 62

بند دهم: طهارت مولد................................................................................................................................. 62

بند یازدهم: اعلم بودن در بلد.................................................................................................................... 62

بند دوازدهم: بصر.......................................................................................................................................... 63

گفتار دوم: شرایط و صفات داور در حقوق ایران.......................................................................................... 63

بند اول: شرایط داور..................................................................................................................................... 64

بند دوم: ممنوعیت های داور.................................................................................................................... 64

مبحث دوم: شرایط داوری........................................................................................................................................... 65

گفتار اول: شرایط داوری از نظر فقه................................................................................................................ 65

گفتار دوم: شرایط داوری در حقوق.................................................................................................................. 70

بند اول: قرارداد و موافقت نامه داوری..................................................................................................... 70

بند دوم: عدم توافق طرفین در تعیین داور.......................................................................................... 70

بند سوم: عدم توافق طرفین در تعیین جانشین داور متوفی، محجور یا مستعفی.................... 71

فصل سوم: مرجع، رسیدگی، ابلاغ و اجرای رأی داوری........................................................ 72

مبحث اول: مرجع داوری............................................................................................................................................. 73

گفتار اول: مرجع داوری از نظر فقه عامه و امامیه....................................................................................... 74

گفتار دوم: مرجع داوری در حقوق ایران........................................................................................................ 74

بند اول: واگذاری صریح طرفین............................................................................................................... 74

بند دوم: چگونگی تعیین داور................................................................................................................... 75

بند سوم: تعیین داور توسط اصحاب دعوا............................................................................................. 75

بند چهارم: تعیین داور توسط شخص ثالث........................................................................................... 76

بند پنجم: تعیین داور توسط دادگاه........................................................................................................ 78

بند ششم: تعیین جانشین داور ممتنع.................................................................................................. 78

بند هفتم: خودداری شخص ثالث از تعیین داور.................................................................................. 79

بند هشتم: تعیین داور به قید قرعه توسط دادگاه.............................................................................. 79

مبحث دوم: رسیدگی و صدور رای داوری.............................................................................................................. 81

گفتار اول: رسیدگی داوری................................................................................................................................. 81

گفتار دوم: صدور رای توسط داور..................................................................................................................... 82

بند اول: اعتراض به رای داور.................................................................................................................... 84

مبحث سوم: ابلاغ رای داور و اجرای آن................................................................................................................. 87

گفتار اول: ابلاغ رای داور................................................................................................................................... 87

بند اول: آثار رای........................................................................................................................................... 87

بند دوم: بررسی توان اثباتی...................................................................................................................... 88

بند سوم: فراغ داور....................................................................................................................................... 88

بند چهارم: توان اجرایی.............................................................................................................................. 89

گفتار دوم: اجرای رای داور................................................................................................................................. 89

فصل چهارم: بطلان و زوال داوری......................................................................................... 91

مبحث اول: بطلان و زوال داوری............................................................................................................................... 92

گفتار اول: بطلان داوری...................................................................................................................................... 92

گفتار دوم: زوال داوری......................................................................................................................................... 93

بند اول: توافق طرفین بر لغو داوری........................................................................................................ 93

بند دوم: فوت یا حجر یکی از طرفین..................................................................................................... 93

بند سوم: عدم تمایل داور به رسیدگی یا عدم امکان نظر برای داور.............................................. 94

بند چهارم: عدم صدور رای در مدت تعیین شده برای داوری........................................................ 94

بند پنجم: صدور حکم به بطلان رای داور............................................................................................. 94

بند ششم: زوال دعوا.................................................................................................................................... 94

بند هفتم: انتقال موضوع داوری................................................................................................................ 95

نتیجه گیری.................................................................................................................................................................... 96

منابع 100