سایت دانشجو سرا

زندگی نامه سید رضی شاعری از تبار حضرت علی به طور کامل

 

 

توجه داشته باشید: درصورتی که شما صاحب اثر این فایل می باشید یا به هر دلیلی نسبت به فایل تحقیقاتی مذکور در این پست مالکیت معنوی دارید و درخواست حذف آن را دارید، در واتس آپ به شماره 09100636002 پیام دهید تا ظرف 24 ساعت نسبت به حذف فایل از روی سایت دانشجوسرا اقدام شود. در صورت تمایل و درخواست، دو مقاله به صورت رایگان (به نام پژوهشگر و دانشجو) در مجلات علمی معتبر پذیرش شده و چاپ می گردد. ((حفظ حقوق معنوی صاحب اثر در اولویت فعالیت سایت دانشجوسرا می باشد))

 

 

مقدمه

موضوع: برای شناخت و شناساندن شخصیتهای برجسته علمی، یکی از بهترین روشها بررسی آثار مکتوب آنان است که بازتاب آرا و اندیشه ها و تجلیگاه علم و دانش آنهاست از آنجائیکه شناخت دقیق افکار و اندیشه های هر یک از بزرگان می تواند چراغ روشنگری فراروی نسل جوان باشد ما را بر آن داشت تا برای تحقق این آرمان مقدس، دست به دامن آسمان پرستاره ی علم ادب ببریم تا چراغی برگیریم.

لذا در این کهکشان، ستاره ای را رصد کردیم که هرچند غبار غرض ورزی وجهل آمیخته با گذشت زمان، چهره ی عالمتاب او را تا حدودی پوشانده است و آنگونه که شایسته شخصیت او بوده برای جهان علم و ادب شناخته نشده است.

وی شخصیت بی نظیری است که با داشتن مناصب فقاهت و زعامت و نقابت علویان و مناصب مختلف سیاسی، هیچگاه شیفته مظاهر و زخارف دنیوی نشد و لذا بواسطه ی اتصال به حقیقت هستی، اهل دل بود. عاطفه ی سرشار، روحیه ی حساس، وقریحه ی وقاد او باعث گردید که برای بیان حقایق و ثبت وقایع سلاح قدرتمند خود را بکار گیرد و در جهت تحقق اهداف و آرمانهایش گوش به ندای دل دهد که نتیجه آن اشعار نغز و دلنشین و سخنان زیبای اوست که دیوان شعری با چنین گلهایی فراهم آورد. با توجه به اینکه دیوان اشعار این نادره ی دوران بازتاب اندیشه های عمیق و آئینه ی تمام نمای سلوک عرفانی اوست ایجاب می کند که برای شناسایی اندیشمند فرزانه و شاعر گرانمایه، دیوان اشعار او را درکنار آثار گرانبها و ارزشمند فقهی و کلامی اش کاملاً مورد نقد و بررسی علمی و ادبی قرار گیرد.

اهداف: لذا در این کار تحقیقی هدف ما بر آن بوده است که آرا و اندیشه های یگانه ی دوران را از میان اثر ارزنده ی ادبی اش( دیوان اشعار) مورد ارزیابی و نقد بررسی قرار داد تا از میان اشعار به بازخوانی نظریات و افکار عالمانه ی « شاعر فقیه» بپردازیم. بنابراین در شناخت ابعاد شخصیتی این ادیب گرانقدر نیازمند آن هستیم که پاسخ های قانع کننده ای در قبال پرسش های زیر داشته باشیم:

1- نحوه ی تجلی افکا رو اندیشه های رضی در دیوان چگونه بوده است؟

2- تأثیر شریف رضی بر ادبای پس از خود و ادبیات عرب به چه میزان بوده است؟

3- جلوه های انتساب به دودمان علوی و میزان تأثیر آن بر شخصیت وی چقدر می باشد؟

4- گردآورنده نهج البلاغه واقعاً کیست؟ و تأثیر آن بر ادبیات عرب چگونه و تا چه اندازه ای بوده است؟

فرضیه ها:

با توجه به اینک رضی یک فقیه برجسته و آشنا به ظرایف علوم اسلامی است ولی اشعار خود را مرکب اندیشه های علمی و ادبی و مباحث فلسفی قرارداده و برای بیان مقاصد وتشریح مسائل علمی و عملی بهره های فراوان از آن برده است و در هر جائی که نیاز بوده به طرح مباحث اخلاقی و مبانی فلسفی انسان شناسی و معادشناسی پرداخته است. سبک منحصربه فرد او در هجویات نمونه ی بازر اخلاق اسلامی است. و یا غزلهای عاری از وصف« می» و توصیف نوازندگان و خوانندگان زیباروی، حاکی از محتوای مکتب و تعالیم عرفانی وی است.

وی با تأسیس اولین دانشگاه مدرن علوم اسلامی و تربیت شاگردان فاضل و فقهای نامداری چون شیخ طوسی(ره) و نگارش و گردآوری کتاب گوهربار

« نهج البلاغه» تأثیر انکارناپذیری بر ادبیات جهان اسلام و عرب و ادبای پس از خود برجای گذاشت. لذا او با این اقدام خدمت ارزنده ای به جهان ادبیات و علم و اندیشه ی بشری نمود. ولی کار پرثمر او دچار تردید واقع شده و در برخی از محافل سخن از گردآورنده و یا نگارنده نهج البلاغه به میان می آید که او واقعاً کیست؟

ما نیز د راین مجموعه با توجه به اسلوب نگارش نهج البلاغه و تطبیق آن با سبک نوشتاری رضی در کتابهای ماندگارش و با بیان دلایل وشواهد و قرائن ثابت نمودیم که افتخار گردآوری نهج البلاغه همچنان برای رضی بوده و خواهد بود.

انتساب رضی به خاندان علوی وشرافت ذاتی این خاندان باعث گردید که نیروی عجیبی در رضی بوجود آید و چنان مقتدرانه پا به عرصه گذاشت ک در مطالبه ی علنی حقوق خانوادگی خویش در امر خلافت از هیچ مقامی و منصبی هراس به دل نداشت و لذا جسورانه خلیفه ی عباسی را مورد خطاب قرار می دهد و گاهی هم خواسته های قلبی خود را در قالب ستایش پدر به منصه ی ظهور می رساند.حتی برای ابراز انزجار از خلافت عباسی به خلیفه ی فاطمی که در جد و مرام تا اندازه ای با او مشترک بوده اظهار علاقه و محبت می کند.

مرثیه های رضی هم از این خواسته ی او خالی نیست و شاید اوج قدرت او در نکوهش خلافت اموی و عباسی باشد. وی در ضمن سوگنامه های حضرت سیدالشهداء(ع) با شیوه ای نو، به بیان وقایع تاریخی و ستم های قدرتمندان غاصب می پردازد.

محتوا:

پایان نامه ی حاضر در قالب دو باب تدوین شده است که در باب اول به بررسی اوضاع اجتماعی و ادبی قرن چهارم پرداخته که در این فصل علاوه بر بررسی اوضاع سیاسی و اجتماعی، به نقش آل بویه در حرکت فکری و فرهنگی قرن چهارم و مظاهر فرهنگی و ادبی این قرن در قالب محصولات فرهنگی نظیر: شعر، نثر، نقد و علم لغت می پردازد.

در فصل دوم این باب به بررسی زندگی نامه ی سیدرضی از ولادت تا وفات می پرازد که در این میان به شجره نامه ی او ، پدر، مادر، و فرزندان بطور کامل توجه شده است و مطالب مفصلی را در باره مقام و منزلت پدرش سیدابواحمد موسوی و نقش اصلاح گرانه ی او در جامعه آن روز و وساطت میان خلفا و سلاطین و بزرگان آورده ایم و در ضمن نکاتی هم درقالب همین بحث درباره ی خصوصیات اخلاقی او بیان کردیم.

در ادامه ی سخن از اساتید و مشایخ رضی و تربیت یافتگان مکتب او و نقش مجتمع عظیم علمی، فرهنگی «دارالعلم» در نهضت فکری و تأسیس مجامع شبیه به آن بطور مفصل بحث شده است. رضی در کنار مناصب و مشاغل رسمی و اشتغال کامل، دست از تدریس و تألیف برنداشت و لذا علاوه بر بیان اسامی تألیفات و فعالیتهای علمی و بررسی شاگردان از اثربسیار ارزشمند او« نهج البلاغه» هم غافل نشده و لذا به بررسی نگاره ها و پژوهش های صورت گرفته در زمینه ی نهج البلاغه و پاسخ به شبهات مطرح شده درباره ی متن و گردآورنده آن نیز پرداخته ایم.

در باب دوم که به موضوع اصلی تحقیق مرتبط می شود به بررسی ونقد دیوان اشعار رضی و نسخه های خطی کتابخانه های ایران و جهان می پردازد و دیوان اشعار او را از جهت محتوایی با استفاده از مفاهیم و مضامین وموضوعات قصاید مورد نقد کامل قرار می دهد.

این باب از شش فصل به ترتیب موضوعات شعری و حجم آنها تدوین یافته است که در هرکدام از این فصول، با طرح مباحثی به بیان ابعاد و ویژگی ها و ساختار و موضوع و مضامین قصاید دیوان و قالبهای شعری پرداخته ایم که عبارتند از: مدایح، رثا و سوگنامه ها، فخرو حماسه، غزلیات و حجازیات، هجویه ها و پند و اندرزهای حکیمانه.

لازم به یادآوری است که در هر فصل به تناسب نیاز به شرح و ترجمه ی برخی قصاید و غزلیات نیز اهتمام تمام صورت گرفته است.

رضی با سرودن ترانه های سرزمین یار(حجازیات) به همه ی دلسوختگان عاشق و عاشقان دلسوخته فهماند و نشان داد که می توان بی آنکه آلوده ی ناپاکی و فساد شوند در مسیر عشق الهی قدم بردارند؛ و در حقیقت از عشق زمینی راهی به وسعت هستی بسوی معشوق اصلی گشود. او ثابت کرد که می توان شب را درکنار محبوب بسر برد بی آنکه به گناه آلوده شد. رضی با طرحی ابتکاری در هجویات بی آنکه متعرض عیوبی شود که احساسات را جریحه دار می سازد، دست به روشی زد که در آن از روش هجویات برای اصلاح اخلاق ناپسند و رفتار زشت مخاطب استفاده نمود. وی عیبهای اشخاص را متذکر می شود نه اینکه متعرض آبروی او شود بلکه وضعیتی پیش آید که خود شخص به اصلاح خویش بپردازد.

رضی که خود حکیم وارسته است لذا در انتظار فرصتهایی است که درهای حکمت را نثار افراد ومخاطب خویش کند. به حق باید گفت که رضی شایسته ی القابی چون« اشعر قریش» و« رائدالعفاف» است.

فهرست

مقدمه 7-1

باب اول

اوضاع سیاسی، اجتماعی فرهنگی و ادبی دوران سید رضی

فصل اول: اوضاع سیاسی، اجتماعی و ادبی 29-9

بخش اول: اوضاع سیاسی 9

بخش دوم: اوضاع اجتماعی 15

بخش سوم: اوضاع فرهنگی و ادبی 19

الف: نقش آل بویه در نهضت فکری و ادبی قرن چهارم 21

ب: مظاهر فرهنگی و ادبی قرن چهارم 22

1- شعر 23

2- نثر 27

3- نقد 28

4- علم لغت 28

فصل دوم: سید رضی شاعری از تبار علی(ع) 77-30

بخش اول: زندگینامه ی سید رضی

الف: ستاره ای از افق بغداد 30

ب: شجره نامه 31

1- پدر( ابواحمد) 32

2- مادر( شیرزنی از تبار ناصرللحق) 37

3- ناصر کبیر یا فاتح مازندران 38

ج: روزگار وصل و غنچه های پیوند 39

د: غروبی نابهنگام 41

هـ: ویژگیها و خصوصیات بارز اخلاقی رضی 44

بخش دوم: زندگی علمی، ادبی و اجتماعی سیدرضی

الف: اساتید و مشایخ رضی 49

ب: دانش آموختگان و تربیت یافتگان و روایت کنندگان مکتب رضی 56

ج: مجتمع علمی« دارالعلم» یا اولین دانشگاه علوم اسلامی 58

د: مناصب (نقابت، قضاوت، ریاست « امیرالحاج» 61

هـ: تألیفات 63

1- شعر( دیوان اشعار) 64

2- سیره نویسی 65

3- رسائل( مجموعه ی مکاتبات) 65

4- فقه 65

5- نحو 65

6- تفسیر 66

الف: حقائق التأویل فی متشابه التنریل 66

ب: معانی القرآن 66

7- بلاغت 67

الف: تلخیص البیان فی مجازات القرآن 67

ب: نهج البلاغه 67

ب1: گردآورنده ی نهج البلاغه واقعاً کیست؟ 68

ب2: ادبیات نهج البلاغه 74

ب3: پژوهش های دانشمندان در اقیانوس نهج البلاغه 75

باب دوم:

نقد و بررسی دیوان سیدرضی 256-78

فصل اول: دیوان رضی 79

الف: نسخه های دیوان در کتابخانه های ایران و جهان 85

ب: شروح یا نگاره هایی بر دیوان 89

ج: اغراض و موضوعات موجود در دیوان 90

فصل دوم: مدایح 92

الف: ممدوحان رضی 94

ب: ساختار قصیده های مدح 109

ج: مضامین و مفاهیم مدیحه های رضی 114

ج1: شجاعت 114

ج2: بخشش و بخشندگی 116

ج3: خردورزی و نیک اندیشی( عصاره ی چهار خلیفه) 119

ج4: مقام ومنزلت اجتماعی 121

ج5: تبریک اعیاد و مناسبتها 124

ج6: بلیغان در نگاه بلیغ 125

مدیحه های رضی در یک نگاه 126

فصل سوم: رثاء« سوگنامه» 130

الف: افرادی که شاعر در سوگ آنها مرثیه سرایی کرده است 133

ب: فرهنگ عاشورا در سوگنامه های حسینی (5 مرثیه با بررسی محتوایی آنها) 138

ج: غمنامه ی مادر و تجلیل از مقام و منزلت زن مسلمان 153

د: بررسی ساختار سوگنامه های رضی 158

هـ : مضامین و موضوعات سوگنامه ها 162

هـ 1: سرانجام و سرنوشت انسان 164

هـ 2: پدیده ی مرگ و تأثیر آن بر مرثیه های رضی 165

هـ 3:بزرگداشت و بیان فضائل متوفی 167

هـ 4: تسلیت و همدردی با بازماندگان متوفی 171

هـ 5: اعلان جنگ با مرگ 172

هـ 6: تجلی رثای دوران جاهلیت در سوگنامه های شاعر 173

نقد وبررسی سوگنامه های سید سوگوار 174

فصل چهارم: فخر و حماسه 178

الف: بررسی ساختار فخریات 181

ب: مضامین فخریه های رضی 182

ب1:افتخار به اصل ونسب( شجره ی طیبه) 183

ب2: شاعری الگو در میدان اخلاق و عمل 189

ب3: قله ی عظمت در کوهسار ادب 195

ج: ابعاد و ویژگی های فخریات رضی 197

د: مقایسه ای میان فخریه های رضی و متنبّی 200

فصل پنجم: غزلیات و حجازیات 204

ترانه های سرزمین یار( حجازیات) 206

الف: بررسی ساختارغزلیات 210

ب: مضامین وموضوعات غزلهای رضی 213

ج: ابعاد و ویژگی های غزلهای رضی 215

حجازیات یا ترانه های سرزمین یار: 218

الف: ساختار ترانه های سرزمین یار( غزلهای حجازی) 218

متن و ترجمه غزل« لیلة السفح» 219

نقد وبررسی غزل« لیلة السفح» 224

برگزیده غزل« یا ظبیة البان...» 229

ب: بررسی مکانهای سرزمین حجاز در حجازیات 232

ج: مضامین و موضوعات غزلهای حجازی 233

د: جایگاه حجازیات و تأثیرآن بر ادبیات عرب 234

فصل ششم: هجویات 237

الف: موضوعات و مضامین هجوهای رضی 238

1) هجو اخلاقی 238

2) هجو سیاسی 240

ب: نمونه هایی از هجویات رضی 241

فصل هفتم: پند و اندرز و حکمتها

الف: نمای کلی حکمتهای رضی 243

ب: نمونه هایی از سخنان حکیمانه ی رضی 244

زبدة البحث (چکیده پایان نامه به زبان عربی) 249

منابع 265

چکیده انگلیسی 269

 

 

 

 

 

توجه داشته باشید: درصورتی که شما صاحب اثر این فایل می باشید یا به هر دلیلی نسبت به فایل تحقیقاتی مذکور در این پست مالکیت معنوی دارید و درخواست حذف آن را دارید، در واتس آپ به شماره 09100636002 پیام دهید تا ظرف 24 ساعت نسبت به حذف فایل از روی سایت دانشجوسرا اقدام شود. در صورت تمایل و درخواست، دو مقاله به صورت رایگان (به نام پژوهشگر و دانشجو) در مجلات علمی معتبر پذیرش شده و چاپ می گردد. ((حفظ حقوق معنوی صاحب اثر در اولویت فعالیت سایت دانشجوسرا می باشد))