سایت دانشجو سرا

 

فهرست مطالب

 

 

عنوان صفحه

 

فصل اول: مقدمه

1ـ بیان مسئله ....................................................................................................................................... 2

2ـ سؤالات تحقيق ................................................................................................................................. 5

الف) سؤال اصلي ..................................................................................................................................... 5

ب) سؤالات فرعي ................................................................................................................................... 5

3- سابقه علمی ....................................................................................................................................... 5

4ـ هدف..................................................................................................................................................... 7

5ـ فرضیه تحقیق..................................................................................................................................... 8

6ـ روش تحقیق....................................................................................................................................... 8

7ـ طرح تحقیق........................................................................................................................................ 8

طرح بحث................................................................................................................................................... 9

بخش اول: مفهوم قانون گذاری............................................................................................................. 9

گفتار اول: مفهوم قانون گذاری در نظام حقوقی موضوعه....................................................... 9

بند اول: معنای لغوی قانون....................................................................................................... 9

بند دوم: معنای حقوقی قانون................................................................................................. 10

بند سوم: معنای عام و خاص قانون....................................................................................... 11

گفتار دوم: مفهوم قانون گذاری در نظام حقوقی اسلام.......................................................... 12

بند اول: قانون و قانون گذاری از منظر علم فقه............................................................... 12

بند دوم: جایگاه حقوق اسلام در نظام های حقوقی........................................................ 14

الف:ديدگاههاي‌موجود........................................................................................................ 14

ب: دلايل‌نزدیکی اسلام به نظام حقوقی مدوّن............................................................ 14

بخش دوم: مفهوم نظام ولایی.............................................................................................................. 15

گفتار اول: اقسام حکومت دینی و مفهوم نظام ولایی.............................................................. 16

عنوان صفحه

 

بند اول: مفاهیم کلی................................................................................................................ 16

الف ـ مفهوم ولایت در لغت و عرف................................................................................ 16

ب ـ مفهوم ولایت درفقه.................................................................................................... 17

ب ـ1: ولایت تکوینی.................................................................................................... 18

ب ـ2: ولایت تشریعی.................................................................................................. 18

ج ـ نظریه ولایت فقیه ...................................................................................................... 19

بند دوم: انواع مشروعیت در نظام سیاسی.......................................................................... 20

الف: تعریف مشروعیت........................................................................................................ 20

ب: نظرهای مطرح در معیار مشروعیت......................................................................... 21

بند سوم: واژه های سیاسی حاکی از اندیشه دولت در شریعت.................................... 21

الف: ولایت.............................................................................................................................. 24

ب: امامت................................................................................................................................ 24

ج: خلافت ............................................................................................................................. 25

د: امارت.................................................................................................................................. 25

ه: وزارت.................................................................................................................................. 26

ی: نتایج و برآیندها............................................................................................................. 26

گفتار دوم: بررسی نظریه های سیاسی اندیشمندان شیعه................................................... 26

بند اول: ولایت انتصابی مطلقه فقیهان................................................................................. 27

بند دوم: ولایت انتخابی مقیده فقیهان................................................................................. 29

بند سوم: حاکمیت مردم در چهارچوب دین...................................................................... 32

الف: نظریه دولت انتخابی اسلامی................................................................................... 32

ب: نظریه وکالت مالکان شخصی مشاع.......................................................................... 33

ج: نظریه حکومت دموکراتیک دینی............................................................................... 34

د: نظریه خلافت مردم با نظارت مرجعیت.................................................................... 34

گفتار سوم: اصول اندیشه های سیاسی امام خمینی(ره) و شیخ فضل اله نوری(ره)..... 35

بند اول: نظارت فقها در اندیشه امام خمینی(ره)........................................................ 35

بند دوم: نظارت فقها در اندیشه شیخ فضل اله نوری(ره)......................................... 36

بند سوم: طرح حکومت اسلامی از نظر امام خمینی(ره)......................................... 38

بند چهارم: شیخ فضل اله نوری(ره) و حکومت مشروعه........................................... 41

نتیجه گیری فصل اول.......................................................................................................................... 43

عنوان صفحه

 

فصل دوم: شكل گيري و تحوّل قوانين در نظام ولايي

طرح بحث ................................................................................................................................................ 45

بخش اول: جايگاه انواع قوانين در نظام ولايي................................................................................ 45

گفتار اول: نياز به قانون................................................................................................................... 45

بند اول: جواز قانون گذاري توسط حكومت.......................................................................... 45

بند دوم: قوانين انعكاس يافته از فقه .................................................................................... 46

الف: ماهیت‌قوانین‌موضوعه................................................................................................ 46

ب: تفسیر قوانین موضوعه................................................................................................. 47

گفتار دوم: اقسام حکم در نظام ولایی و تفاوت آنها................................................................ 49

بند اول: اقسام حکم در نظام ولایی...................................................................................... 49

الف: حکم اولیه..................................................................................................................... 49

ب: حکم ثانویه...................................................................................................................... 49

ج: حکم حکومتی................................................................................................................. 50

ج ـ1: انواع احکام حکومتی........................................................................................ 50

ج ـ1ـ1: احکام حکومتی در تزاحم با احکام اولیه........................................ 50

ج ـ1ـ2: احکام حکومتی تقویت کننده و مجری حکم اولیه..................... 50

ج ـ1ـ3: احکام حکومتی تأسیسی.................................................................... 50

بند دوم: تفاوت احکام حکومتی با احکام اولیه و ثانویه.................................................... 51

الف: تفاوت های احکام اولیه با احکام حکومتی.......................................................... 52

ب: اشتراکات و تفاوت های احکام حکومتی با احکام ثانویه.................................... 53

ب ـ1: اشتراکات احکام حکومتی با احکام ثانویه................................................ 53

ب ـ2: تفاوت های احکام حکومتی با احکام ثانویه............................................. 53

گفتار سوم: کارکردهای احکام اولیه، ثانویه و حکومتی از دیدگاه امام

خمینی(ره) و شیخ فضل اله نوری(ره)....................................................................................... 53

بند اول: کارکردهای احکام اولیه، ثانویه و حکومتی از

دیدگاه امام خمینی(ره)........................................................................................................... 54

الف: اهمیت احکام ثانویه از دیدگاه امام خمینی(ره)................................................. 54

ب: قلمرو حکم حکومتی با توجه به احکام اولیه و ثانویه

از دیدگاه امام خمینی(ره)................................................................................................ 55

 

عنوان صفحه

 

بند دوم: کارکردهای احکام اولیه، ثانویه و حکومتی از دیدگاه

شیخ فضل اله نوری(ره).......................................................................................................... 56

گفتار چهارم: رابطه قانون و ولایت فقیه با تأکید بر نظرات امام خمینی(ره)................... 57

بخش دوم: بایستگی های قانون گذاری پویا در نظام ولایی گذاری نظام ولایی.................... 60

گفتار اول: جایگاه عرف در پویایی قانون گذاری نظام ولایی.................................................. 60

بند اول: تعاریف و اقسام عرف................................................................................................ 60

الف: تعریف عرف.................................................................................................................. 61

ب: اقسام عرف...................................................................................................................... 61

بند دوم: نقش عرف در شکل گیری قوانین........................................................................ 61

الف: شرط های عرف........................................................................................................... 61

ب: رابطه شرع و عرف......................................................................................................... 61

بند سوم: جایگاه عرف در قانون گذاری نظام ولایی

از منظر امام خمینی(ره) ....................................................................................................... 64

الف: تعریف عرف از نظر امام خمینی(ره)...................................................................... 64

ب: حجیّت عرف از نظر امام خمینی(ره)....................................................................... 65

ج: کاربرد عرف از نظر امام خمینی(ره) ......................................................................... 65

بند چهارم: حق تقنین عرفی از منظر شیخ فضل اله نوری(ره).................................... 66

گفتار دوم: جایگاه مصلحت در پویایی قانون گذاری نظام ولایی.......................................... 68

بند اول: مفهوم مصلحت........................................................................................................... 68

بند دوم: جایگاه مصلحت در فقه............................................................................................ 69

بند سوم: نقش مصلحت در جعل احکام الهی.................................................................... 70

بند چهارم: نقش مصلحت در احکام حکومتی.................................................................... 71

بند پنجم: تحلیل مصلحت از دیدگاه امام خمینی(ره)..................................................... 73

بند ششم: تحلیل مصلحت از دیدگاه شیخ فضل اله نوری(ره)...................................... 75

گفتار سوم: ملزومات قانون گذاری در نظام ولایی.................................................................... 77

بند اول: شناخت دقيق موضوعات و مصاديق..................................................................... 78

بند دوم: دخيل دادن عنصر زمان و مکان............................................................................ 78

بند سوم: توجه به اصول و قواعد کلي شرعي.................................................................... 79

بند چهارم: توجه به کارآمدي................................................................................................. 79

بند پنجم: توجه به تبعات اقتصادي و اجتماعي................................................................ 80

عنوان صفحه

 

بند ششم: لزوم پویایی فقه از نظر امام خمینی(ره) ....................................................... 81

بند هفتم: ملاحظات قانون گذاری اسلامی از نظر شیخ فضل اله نوری(ره).............. 82

گفتار چهارم: ظرفیت های قانون گذاری متناسب با زمان در نظام ولایی........................ 84

بند اول: ظرفیت های احکام اسلامی.................................................................................... 84

الف: لزوم انطباق فقه با زمان............................................................................................. 84

ب: وجود قوانين ثابت و متغيّر در احکام اسلامي....................................................... 85

ج: اختيارات حاکم اسلامي................................................................................................ 86

بند دوم: اجتهاد و نقش آن در قانون گذاری نظام ولایی................................................. 88

الف: مفهوم و ضرورت اجتهاد........................................................................................... 88

ب: ماهیت عمل اجتهاد..................................................................................................... 89

ج: امام خمینی(ره) و مسئله اجتهاد.............................................................................. 90

بند سوم: منطقة الفراغ و حیطه ی آزاد قانون گذاری...................................................... 91

الف: حوزه آزاد قانون گذاري............................................................................................. 91

ب: فلسفه فراغ قانونى......................................................................................................... 92

ج: مرجع تشخیص مصلحت.............................................................................................. 93

بند چهارم: تفاوت تأثیر زمان و مکان بر اجتهاد با احکام حکومتی

از دیدگاه امام خمینی(ره)..................................................................................................... 95

بند پنجم: مخالفت شیخ فضل اله نوری(ره) با قانون گذاری توسط مجلس............... 96

نتیجه گیری فصل دوم.......................................................................................................................... 99

 

فصل سوم: چالش های قانون گذاری در نظام ولایی ایران

طرح بحث................................................................................................................................................. 101

بخش اول: چالش هاي نظري قانون گذاری در نظام ولایی ایران............................................. 101

گفتار اول: عدم شناخت دقیق از چگونگی اداره حکومت ولایی...................................... 102

گفتار دوم: وجود رویکردهای مختلف در زمینه چگونگی اجرای احکام اسلام............. 103

بند اول: رويكرد سنت گرايي.................................................................................................. 103

بند دوم: رویکرد تجدّدگرایی................................................................................................... 105

الف: تغییرپذیری و عدم ثبات احکام شریعت............................................................ 105

ب: علم گرایی و تکیه بر خرد ابزاری............................................................................ 106

گفتار سوم: بی توجهی به تحوّلات اجتماعی......................................................................... 107

عنوان صفحه

 

گفتار چهارم: تبیین نشدن رابطه حجیّت و کارآمدی در نظام قانون گذاری.................. 108

بخش دوم: چالش های عملی قانون گذاری در نظام ولایی ایران........................................... 109

گفتار اول: سیاست های کلی نظام در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران............... 110

بند اول: تعيين سياستهاي كلي نظام در مذاکرات شوراي

بازنگري قانون اساسي............................................................................................................ 111

بند دوم: مفهوم سياست هاي كلي نظام در اصل110 قانون اساسي........................ 113

بند سوم: نظارت بر حسن اجراي سياست هاي كلي نظام........................................... 115

بند چهارم: سياست هاي كلي نظام و فروض متصوّره در اين ارتباط........................ 117

گفتار دوم: حل معضلات نظام در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران........................ 118

بند اول: مفهوم شناسي و روند تاريخي موضوع.............................................................. 1119

الف: حل معضلات نظام در رويه عملي امام خميني(ره) ....................................... 120

ب: بند8 اصل110 در مذاکرات شوراي بازنگري قانون اساسي .......................... 122

بند دوم: حل معضلات نظام و فروض متصوّره در اين ارتباط...................................... 124

الف: عدم امكان حل معضلات از طريق عادي ........................................................... 124

ب: حل معضلات مربوط به تدوين قوانين .................................................................. 125

ب ـ1: قانون تعزيرات حكومتي .............................................................................. 126

ب ـ2: قانون محكمه عالي انتظامي قضات............................................................ 127

ب ـ3: قانون نحوه وصول مطالبات بانك ها ......................................................... 127

بند سوم: حل معضلات نظام در مقام عمل...................................................................... 128

الف: اقدام مستقيم رهبري در حل معضلات نظام ................................................ 128

ب: نقش مجمع تشخيص مصلحت نظام در حل معضلات نظام .......................... 129

 

نتیجه گیری نهایی....................................................................................................................................... 131

 

فهرست منابع و مآخذ............................................................................................................................ 135