سایت دانشجو سرا

بررسی فقهی و حقوقی سن مسئولیت کیفری

 

 

توجه داشته باشید: درصورتی که شما صاحب اثر این فایل می باشید یا به هر دلیلی نسبت به فایل تحقیقاتی مذکور در این پست مالکیت معنوی دارید و درخواست حذف آن را دارید، در واتس آپ به شماره 09100636002 پیام دهید تا ظرف 24 ساعت نسبت به حذف فایل از روی سایت دانشجوسرا اقدام شود. در صورت تمایل و درخواست، دو مقاله به صورت رایگان (به نام پژوهشگر و دانشجو) در مجلات علمی معتبر پذیرش شده و چاپ می گردد. ((حفظ حقوق معنوی صاحب اثر در اولویت فعالیت سایت دانشجوسرا می باشد))

 

 

چکیده

با عنایت به اختلاف نظر علمای فقه و حقوق جزاء در رابطه با سن مسئولیت کیفری و قانونگذاری مختلف در کشورهای جهان عدم تعیین حداقل سن مسئولیت کیفری در اسناد و مصوبات بین المللی در موضوع سن مسئولیت کیفری و نیز ابهامات و ایرادات موجود در قوانین موضوعه در این خصوص ضروری استکه مبانی فقهی و حقوقی این امر مورد تحقیق و بررسی بیشتر قرار گیرد و جهت شفاف‌سازی موضوع مسئولیت کیفری علاوه بر نظریه‌های حقوقی و بررسی قوانین موضوعه دیدگاه‌های فقهی علمای اسلام و فقهای امامیه مورد تحقیق و پژوهش قرار داده شود تا حقیقت بلوغ کیفری و معیارهای حقیقی آن مشخص گردد که در این رابطه گرچه موضوع سن مسئولیت کیفری در ادوار تاریخی قوانین کیفری و نیز در قوانین و مقررات داخلی ایران هم مطرح گردیده و نظریه های متعددی نیز ذکر گردیده لکن نوآوری این تحقیق در بررسی نظریات متعدد حقوقی و تطبیق آن با مبانی فقهی و نظریه فقهاء عظام مي‌باشد که نگارنده در حدّ توان تلاش خویش را در این باب انجام داده است و سعی گردیده که ابهامات این موضوع برطرف گردد. ان‌شاء‌الله

واژگان کلیدی: مسئولیت، کیفر و مجازات، مسئولیت کیفری، بلوغ، سن مسئولیت کیفری

فهرست مطالب

کلیات

مقدمه.............................................................................................................................. 1

مبحث اول: جرم و گناه.......................................................................... 7

گفتار اول : ضرورت شناخت جرم از نظر مبانی حقوقی................................................... 7

گفتار دوم : تعاریف جرم و گناه................................................................................... 8

الف: مفهوم لغوی جرم.............................................................................................. 8

ب: جرم در علم جرم شناسی.................................................................................... 10

ج: تعریف جرم از دیدگاه حقوقدانان و قوانین موضوعه................................................. 11

د: تعریف جرم در فقه اسلامی .................................................................................. 17

هـ : مفهوم جرم در قرآن کریم................................................................................... 24

و : مصادیق جرم در سنّت......................................................................................... 26

ز : سخنان فقها درباره­ی تعریف جرم و گناه................................................................ 28

مبحث دوم: اقسام جرم در آئینه فقه...................................... 32

الف-مفهوم فقهی عام جرم.......................................................................................... 32

ب-مفهوم فقهی خاص جرم......................................................................................... 32

مبحث سوم: مسئولیت از دیدگاه مبانی فقهی و حقوقی 34

گفتار اول : تعریف فقهی و حقوقی مسئولیت.................................................................. 34

گفتار دوم : وجود افتراق بین مسئولیت و جرم جزائی و مسئولیت یا شبه جرم مدنی.............. 36

الف- از نظر تعریف................................................................................................. 36

ب- از نظر هدف..................................................................................................... 37

ج- از نظر قلمرو...................................................................................................... 38

د – از نظر ارزیابی رفتار مرتکب جرم و عامل زیان....................................................... 39

و- از نظر مطالبه ضرر و زیان..................................................................................... 39

مبحث چهارم: تعریف مسئولیت کیفری......................................... 41

مبحث پنجم: ارکان مسئولیت کیفری............................................ 44

1- قدرت تشخیص..................................................................................................... 44

2- آزادی اراده.......................................................................................................... 44

مبحث ششم: مبانی مسئولیت کیفری............................................... 52

گفتار اول : نظریه های اصلی راجع به اراده ی ارتکاب جرم............................................. 52

1-1- نظریه آزادی اراده و اختیار............................................................................... 52

2-1- نظریه نفی اراده و اختیار................................................................................... 55

3-1- نظریه مختلط.................................................................................................. 56

4-1- تقصیر و خطا.................................................................................................. 59

گفتار دوم : تقصیر چیست؟.......................................................................................... 59

گفتار سوم : اقسام تقصیر............................................................................................. 61

الف- بی احتیاطی.................................................................................................... 61

ب- بی مبادلاتی...................................................................................................... 62

ج- عدم مهارت....................................................................................................... 63

د- عدم رعایت نظامات دولتی................................................................................... 63

مبحث هفتم : سیر تحولات مسئولیت کیفری در ادوار مختلف تاریخ 65

گفتار اول : نگرشی بر نظام های دادگستری در ادوار تاریخی........................................... 65

1- دوره انتقام فردی................................................................................................. 66

خصوصیات نظام انتقام فردی..................................................................................... 67

الف- موضوعی بودن مسئولیت................................................................................... 67

ب- جمعی بودن مسئولیت......................................................................................... 68

ج- نامعین بودن نوع و میزان مجازات.......................................................................... 69

2- دوره ی نظام دادگستری خصوصی با ویژگی های ذیل............................................ 69

الف- تبدیل مسئولیت کیفری جمعی به مسئولیت فردی................................................. 69

ب- برقراری مجازات قصاص................................................................................... 70

ج- برقراری نظام سازش........................................................................................... 61

3- نظام دادگستری عمومی....................................................................................... 71

مبحث هشتم: دوره های محدودیت سنی مسئولیت کیفری از نظر جرم شناسی...................................................................................................................................... 74

1. دوره طفولیت................................................................................................... 74

2. دوره نوجوانی.................................................................................................. 76

3. دوره جوانی..................................................................................................... 79

4. دوره بزرگسالی................................................................................................ 81

5. دوره کهنسالی.................................................................................................. 82

مبحث نهم : نگرشی بر شرایط مسئولیت کیفری گذر تاریخ 85

گفتار اول : شرایط مسئولیت کیفری در مکتب­های مختلف تاریخی................................... 85

1- شرایط مسئولیت کیفری در دوران باستان................................................................ 85

2- شرایط مسئولیت کیفری در مکتب کلاسیک........................................................... 88

3- شرایط مسئولیت کیفری در مکتب نئوکلاسیک....................................................... 91

4-شرایط مسئولیت کیفری در مکتب تحققی............................................................... 93

5-شرایط سن مسئولیت کیفری در مذاهب و ادیان........................................................ 95

6- شرایط مسئولیت کیفری در قانون مجازات اسلامی................................................... 99

الف:شرایط عامه تکلیف........................................................................................... 99

ب:اصل شخصی بودن مسئوولیت کیفری.................................................................... 101

ج:مسئوولیت ناشی از فعل دیگری.............................................................................. 101

د:مسئوولیت کیفری اشخاص حقوقی.......................................................................... 101

هـ:عنصر روانی در جرائم عمدی................................................................................ 103

و:عنصرروانی در جرائم غیر عمدی............................................................................. 104

مبحث دهم: ضرورت تفکیک بین مسئولیت کیفری و سن بلوغ کیفری 105

فصل اول – دین و مسئولیت کیفری............................................... 108

مبحث اول : مبانی شرعی سن مسئولیت کیفری از نظر اسلام 108

1- سن مسئولیت کیفری از منظر قرآن کریم.................................................................... 109

2- سن مسئولیت کیفری در سنت نبوی........................................................................... 112

3- سن مسئولیت کیفری در احادیث امامان معصوم علیهم السلام........................................ 113

1. بلوغ جنسی............................................................................................................ 114

2. بلوغ سنی............................................................................................................... 115

3. روایات صرفاً مبتنی بر سن....................................................................................... 116

4- سن مسئولیت کیفری از منظر فقهای عظام شیعه........................................................... 120

الف: نظریه‌ی مشهور فقهای امامیه................................................................................. 120

ب: نظریه و اقوال مخالف مشهور فقهای امامیه................................................................. 121

فصل دوم : محدوده­ی سنی مسئولیت کیفری از نظر مقررات قانونی 124

مبحث اول : محدوده­ی سنی مسئولیت کیفری از نظر مقررات داخلی 124

رژیم قانون مجازات عمومی سال 1304هـ ش.................................................................... 126

1- اطفال کمتر از 12سال............................................................................................ 126

2- اطفال بین 12 تا 15 سال......................................................................................... 127

3- اطفال بین 15 تا 18 سال......................................................................................... 128

ب- محدوده­ی سنّی مسئولیت کیفری در قانون مجازات اسلامی. 129

مبحث دوم: عوامل رافع مسئولیت کیفری در قوانین داخلی ایران 130

1- طفولیت یا صغر سنی................................................................................................ 130

1-دوره کودکی و عدم تمیز مطلق............................................................................. 133

2-طفولیت و عدم تمیز نسبی...................................................................................... 133

3-دوره خاصی از بلوغ و سن قانونی........................................................................... 134

مبحث سوم :محدوده سنی مسئولیت کیفری از نظر مقررات بین المللی و یا سن مسئولیت کیفری از نظر اسناد بین المللی و قوانین کشورهای مختلف....................................................................................................................... 135

فصل سوم : بلوغ شرعی یا بلوغ کیفری................................... 136

مبحث اول : بلوغ شرعی و رابطه آن با مسئولیت کیفری 136

مبحث دوم: نگرشی بر موضوعیت یا طریقیت سن در تحقق مسئولیت کیفری ودر مبانی فقهی مسلمین و منظرروایات................................ 145

1-تعریف لغوی و اصطلاحی بلوغ................................................................................... 147

2- سن بلوغ(طریقیت یا موضوعیت سن بلوغ در تحقق مسئولیت کیفری در فقه اهل سنت و جماعت)148

الف: قول به علامت بلوغ نبودن سن............................................................................... 149

ب: قول به علامت بلوغ بودن سن.................................................................................. 150

مبحث سوم : نقد و ارزیابی ادله قائلین به موضوعیت سن بلوغ در فقه اهل سنت.................................................................................................................... 152

مبحث چهارم : سن بلوغ در قرآن و فقه شیعه وبررسی موضوعیت یا طریقت آن................................................................................................................................... 155

1-کتاب قرآن و آیات بلوغ......................................................................................... 157

2-بلوغ نکاح ورشد در قرآن کریم............................................................................... 158

3-روایات وارده در رابطه با سن بلوغ............................................................................ 159

4-اجماع ادعائی در سن بلوغ....................................................................................... 162

مبحث پنجم:آیاآیات نازله در قرآن کریم در رابطه با سن بلوغ دلالت بر موضوعیت سن بلوغدر تحقق مسئولیت و تکلیف دارد 162

مبحث ششم: آیا روایات وارده در رابطه با سن بلوغ دلالتی بر موضوعیت سن بلوغ دارد....... 163

نتیجه تحقیق.......................................................................................................... 167

منابع و مآخذ ...................................................................................................... 178

 

 

 

 

توجه داشته باشید: درصورتی که شما صاحب اثر این فایل می باشید یا به هر دلیلی نسبت به فایل تحقیقاتی مذکور در این پست مالکیت معنوی دارید و درخواست حذف آن را دارید، در واتس آپ به شماره 09100636002 پیام دهید تا ظرف 24 ساعت نسبت به حذف فایل از روی سایت دانشجوسرا اقدام شود. در صورت تمایل و درخواست، دو مقاله به صورت رایگان (به نام پژوهشگر و دانشجو) در مجلات علمی معتبر پذیرش شده و چاپ می گردد. ((حفظ حقوق معنوی صاحب اثر در اولویت فعالیت سایت دانشجوسرا می باشد))