سایت دانشجو سرا

کار تحقیقی نگاهی به تعزیه در عصر ناصری (1264-1313( ه.ق

 

 

توجه داشته باشید: درصورتی که شما صاحب اثر این فایل می باشید یا به هر دلیلی نسبت به فایل تحقیقاتی مذکور در این پست مالکیت معنوی دارید و درخواست حذف آن را دارید، در واتس آپ به شماره 09100636002 پیام دهید تا ظرف 24 ساعت نسبت به حذف فایل از روی سایت دانشجوسرا اقدام شود. در صورت تمایل و درخواست، دو مقاله به صورت رایگان (به نام پژوهشگر و دانشجو) در مجلات علمی معتبر پذیرش شده و چاپ می گردد. ((حفظ حقوق معنوی صاحب اثر در اولویت فعالیت سایت دانشجوسرا می باشد))

 

 

مقدمه

 از میان همه هنرها، نمایش نزدیکترین هنر به زندگی است؛ چرا که بازی آدم هاست، اما علاوه بر این تشابه صوری، نمایش با حیات اجتماعی، خود اجتماع، تشریفات، آداب، مناسک، رسوم و مراسم همگانی از قبیل آیین ها و اعیاد عمومی در ارتباط است. در واقع بعضی فعالیت های معنی دار اجتماعی، به صورت نمایش می باشد.

آیین به طور کلی دارای خصلتی نمایشی است و به همین علت به سهولت ممکن است به نمایش تبدیل شود و به صورت نمایشی در بیاید و معنا و مفهوم رازگونه اش از بین برود.

صدها سده زندگی ابتدایی در جلوه های مختلف صلح، جنگ و دست و پنجه نرم کردن با مشکلات طبیعی و معیشتی، همراه با رشد و تکامل ارگان های جسمی و روحی گذشت. تراوشات احساسی به شکل رقص، آوازهای پرستشی، جنگاوری، ترسیم خطوط و نقوش، بیان و نقل وقایع تا بسته شدن نطفه داستان های آیینی و اسطوره ای در این سده ها، خود دوران طولانی ثبت و ضبط نشده ای در تاریخ هر ملت است.

در ابتدا نمایش از تحول رسم ها، نیایش ها و آیین های مذهبی بیرون آمد و وقتی به جایی رسید که دیگر رسم و نیایش نبود، باز هم همواره نیازمند دین و بیت المال بود. اگر دین نمایش پذیر بود و اگر مراجع مذهبی رسم های تماشایی و سپس نمایش را برای توسعه ی قصه ها و کرامات مذهبی لازم می دانستند چنین می شد که دین فراهم کننده وسایل و امکانات نمایش می شد.

دین های تک خدایی مثل زرتشت یا اسلام، که هر دو را در ایران داشته ایم، کمتر از دین های چند خدایی آنچنان که در هند و یونان بود، روحیه نمایش پذیر داشتند؛ چرا که در دین های تک خدایی، حالت مطلق خداوند و صورت ناپذیری او، اولین تصورهای تجسم بخشیدن به ماوراء الطبیعت را نفی می کرد؛ ولی در دین های چند خدایی حالت انسانی تر خدایان و روابط شبه انسانی آن ها با هم خیال انگیزتر و تصویر سازتر بود. بدین ترتیب در دین های چند خدایی، قصه های روابط خدایی با خدای دیگر و همه ی خدایان با انسان، زود توسعه یافته و تجسم پذیر می گردید،ولی در دین های تک خدایی تصور شبیه سازی برای خدا و قدیسان کفر بود و برای پیدایش اساطیر مذهبی به زمان درازی احتیاج بود؛ به طور مثال، واقعه کربلا از هنگامی که واقع شد تا زمانی که جزء اسطوره های فرهنگ توده قرار گرفت، حدود شش الی هفت قرن طول کشید.

به هرحال، پس از گذشت چند قرن بر دوام نمایش مذهبی، طبیعی است که به تدریج میل تفنن طلبی در نمایشگر و تماشاگر شکل های تازه تری به آن می دهد. اندک اندک از نظارت مراجع مذهبی بر نمایش به واسطه شیوع آن بین مردم و همچنین به علت ضعف مذهب، کاسته می شد و عامل تعیین کننده مردم، قدرت می گرفت و کم و بیش متفرعاتی بر نمایش افزوده می شد که مسیر نمایش را عوض می کرد و پوسته مذهبی نمایش از بین می رفت و بدین ترتیب بود که نمایش از حالت دینی که محرک اصلی آن ثوابکاری بود،جای خود را به نمایش غیر دینی که محرک اصلی آن تفنن و واقع پردازی محض بود می داد. دستگاه حاکمه هم نه به احترام نمایش، بلکه برای آن که عامل تقویتی مذهب را به صورت عامل تقویت سیاست یعنی تقویت خود در آورد،به حمایت از آن می پرداخت و اشراف برای به رخ کشیدن اعتبار خود از آن پشتیبانی می کردند و هنرمندان و نویسندگان را به ایجاد آثار و تربیت نمایش هایی در خور اشرافیت خود می گماردند و در واقع این یک روی سکه بود و روی دیگر آن، این بود که هیئت حاکمه برای نگه داشتن مردم اعمال زور را بر نفوذ معنوی ترجیح می داد و در این حال دیگر به کسی چیزی بدهکار نبود و پشتیبانی از هنر، نمایش و کلاً رشته های هنری احتیاجی نداشت؛ در این صورت اگر نمایش می توانست پشتیبانی توده مردم را جلب کند، به حیات و تکامل خود ادامه می داد تا هنگامی که شایسته محضر سروران شود وگرنه همچنان در دست فانی عوام باقی می ماند و سینه به سینه و نسل به نسل، نقل می گردید،تا روزگاری که مثلاً بر غلبه فرهنگی دیگری بمیرد و نشانه ای از آن بر جای نماند.

 

یکی از همین نمایشهای مذهبی تعزیه می باشد که اوج مراسم تعزیه در دوره قاجار است. در این دوره تعزیه، مفهوم نمایشی خود را پیدا می کند و به عنوان یک هنر ایرانی در سطح جهانی معرفی می شود.

اصولاً توجه سلاطین قاجار و مردم به نمایش تعزیه موجب رونق مجالس تعزیه در این دوره شد ورفته رفته تعزیه،هم از نظر محتوا وهم از نظر نحوه اجرا،غنی تر وجذاب تروزیبا تر شد و در نتیجه تکامل تدریجی،به صورت نمایشی آیینی و ملی در آمد که در دوره ناصر الدین شاه به نهایت شکوه خود رسید.

 

 

چکیده

 

تحقیق پیش رو شامل توضیحاتی پیرامون تعزیه،دیگر نمایشهای مذهبی،تعزیه در حکومت های دیگر و همچنین مطالبی مربوط به دوران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، خصوصیات اخلاقی وی، سفرهایش به خارج از کشور و از همه مهمترنحوه برگزاری مراسم تعزیه در دوران حکومت وی وتأثیر خصائل اخلاقی وسفرهایش به خارج از کشور بر تعزیه و تأثیر پذیری مردم از این نمایش مذهبی در آ ن روزگار می باشد.

روش تحقیق با توجه به ماهیت تحقیق،کتابخانه ای(آرشیوی) است و با استفاده از منابع،مآخذ،سفر نامه ها،مقالات وپایان نامه ها به صورت فیش برداری گرد آوری شده است.

در عهد قاجار تعزیه به دلیل حمایت شاهان و نیز طبقه جدید مرفه بازرگانان و سیاست مداران دامنه دارتر شد. این پشتیبانی تنها یک حمایت خالص از تعزیه نبود، بلکه وسیله ای برای به دست آوردن وجاهت ملی بود و بسطی پیدا کرد تا در روزگار ناصرالدین شاه به اوج توسعه و شکوه خود رسید.وی که فردی متظاهر و تجمل پرست بود،بعد از سفرهایش به اروپاو مشاهده تالار های نمایشی آنان،تعزیه را وسیله ای برای نمایش شکوه و جلال سلطنتش قرار داد و از آن به عنوان ابزاری برای ارایه اعتقادات مذهبی خود بهره جست تا جایی که خود را خلیفه اسلامی در عالم تشیع می دانست و اجرای تعزیه رابه نوعی به صورت ( مد مذهبی ) رواج داد و وخواسته یا ناخواسته آن را به مقام بزرگی رساند.

 

واژگان کلیدی

قاجار،ناصرالدین شاه،تعزیه،نمایش،تکیه،شیعه،مذهب،آیین.

 

«فهرست مطالب»

عنوان صفحه

چکیده 1

پیشگفتار 2

مقدمه 3

 

فصل اول:كلیات طرح تحقیق 5

1ـ بیان و تشریح مسأله اساسی 6

2ـ اهمیت و ضرورت تحقیق 6 3ـ اهداف پژوهش 7 4ـ سؤالات تحقیق 7

5ـ فرضیه های تحقیق 8

6ـ انگیزش انتخاب مسئله 8

7ـ جنبه جدیدبودن و نوآوری در تحقیق 9

 

فصل دوم:مرور ادبیات و مستندات 10

بخش اول

پيشينه و سوابق مربوطه 11

«بررسی منابع و مآخذ» 11

الف:منابع اصلی (دست اول) 11

ب:سفرنامه ها 13

ج:مآخذ 15

8ـ روش شناسی و اجراي تحقیق 19 9ـ قلمرو تحقیق(محدوده زمانی تحقیق) 19

10ـ محدودیت ها و مشکلات تحقیق(موانع تحقیق) 19

بخش دوم

مبانی نظری تحقیق

الف. معرفی ناصر الدین شاه قاجار 20

ب. خصائل اخلاقی ناصر الدین شاه قاجار 25 ج. هنر در عصر ناصری 27

د. سفرهای ناصر الدین شاه به خارج از کشور 28

و. سیاستهای فرهنگی ناصرالدین شاه قاجار 31

فصل سوم: تعزیه 33

بخش اول

تعریف تعزیه 34

بخش دوم

پیشینه تعزیه 36

نمونه های تعزیه پیش از اسلام 37

الف. تراژدی سوگ سیاوش 37

ب. حماسه یادگار زریران 38

ج. مصائب میترا 39

بخش سوم

تاثیر حمله اعراب پس از اسلام بر تعزیه در ایران 39

تشکیل فرقه شیعه در ایران 41

شباهت های داستان سیاوش و مجلس تعزیه امام حسین 42

بخش چهارم

گستره های تعزیه 45

1. مضمون تعزیه 45

2. بازیگران تعزیه 46

3. تعزیه نامه ها، تعداد و انواع آن 47

الف. مجموعه خوچکو 49

ب. مجموعه پلی 52

ج. مجموعه چرولی 53

د. مجموعه لیتین 53

4. نسخه ها و طریقه تعزیه خوانی 54

پنج نسخه معتبر از واقعه ظهر عاشورا 56

5. لباس تعزیه 57

6. معین البکاء (کارگردان) 57

7. اماکن نمایشی (تکیه) 58

8. موسیقی 59

9. اشعار تعزیه 61

الف. اشعار حماسی 61

ب. اشعار تغزلی 61

ج. اشعار روایی و پیامی 62

د. اشعار مراثی 62

ه. اشعار گفتگویی 62

بخش پنجم

دیگر نمایش های مذهبی 62

1. قمه زنی 62

2. سنگ زنی 63

3. نعش گردانی 63

4. پرده خوانی 63

5. نقالی 65

الف. حمله خوانی 66

ب. حمزه خوانی 66

بخش ششم

اسرار جاذبه تعزیه 67

 

فصل چهارم: تعزیه پس از اسلام تا پیش از ناصرالدین شاه قاجار 69

بخش اول

تعزیه در دوره آل بویه 70

بخش دوم

تعزیه در دوره صفویه 72

تعزیه در اثر صفوی از دیدگاه سیاحان 74

1. آنتونیو دی گوآر 75

2. پیترو دلاواله 75

3. ژان باتیست تاورنیه 76

4. دون گارسیا دسیلوا فیگوئرا 76

5. آدام اولئاروس 77

6. شوالیه شاردن 77

بخش سوم

تعزیه در دوره افشاریه 79

بخش چهارم

تعزیه در دوره زندیه 80

بخش پنجم

تعزیه در دوره قاجار پیش از عهد ناصری 83

1. تعزیه در دوره آقامحمدخان قاجار 84

2. تعزیه در دوره فتحعلی شاه قاجار 85

3. تعزیه در دوره محمدشاه قاجار 88

 

فصل پنجم: تعزیه در دوره ناصرالدین شاه قاجار و پس از آن 91

بخش اول

تعزیه در دوره ناصرالدین شاه قاجار 92

مقدمه 92

مواردی از اهمیت و علاقه ناصرالدین شاه به تعزیه 93

مکان های تعزیه خوانی در عصر ناصری 94

1.میدان ها 94

2.کاروانسراها 95

3.خانه های اعیان و اشراف 95

4.تکیه ها 96

تکیه های تهران 96

دسته بندی تکیه ها 97

تکیه دولت 100

انواع تعزیه در عصر ناصری 102

1. تعزیه ثابت 102

2. تعزیه دوره 102

3. تعزیه زنانه 103

4. تعزیه مضحک 103

پیامدهای تعزیه مضحک در عصر ناصری 104

گونه های تعزیه نامه در عصر ناصری 107

الف. واقعه 107

ب. پیش واقعه 107

ج. گوشه 108

تأسیس تئاتر دارالفنون در عصر ناصری 108

تحول موسیقی تعزیه در عصر ناصری 109

ورود سیاحان اروپایی به ایران در عصر ناصری 112

1. ژوزف آرتور کنت دو گوبینو 113

2. مادام کارلاسرنا 114

3. چارلز ادوارد ییت 115

4.لیدی شیل 115

5.ساموئل گرین ویلر بنجامین 117

6.هینریش بروگش 117

7.چارلز جیمز ویلز 120

8.کلنل سر لوئیس پلی 120

روضه خوانی در عصر ناصری 121

مردم و تعزیه در عصر ناصری 125

شبیه خوانان معروف عصر ناصری 126

 

بخش دوم

تعزیه در دوره مظفرالدین شاه قاجار 127

بخش سوم

تعزیه در دوره محمدعلی شاه و احمدشاه قاجار 129

بخش چهارم

تعزیه در دوره پهلوی 130

بخش پنجم

تعزیه پس از انقلاب اسلامی (عصر قاجار) 131

نتیجه گیری 133

منابع و مآخذ

1. منابع اصلی (دست اول) 135

2. سفرنامه ها 135

3. نسخ خطی 136

4. مآخذ 137

5. پایان نامه 140

6. مقالات 141

7. منابع انگلیسی 142

8.دایرةالمعارف 142

پیوست 143

چکیده انگلیسی 180

 

 

توجه داشته باشید: درصورتی که شما صاحب اثر این فایل می باشید یا به هر دلیلی نسبت به فایل تحقیقاتی مذکور در این پست مالکیت معنوی دارید و درخواست حذف آن را دارید، در واتس آپ به شماره 09100636002 پیام دهید تا ظرف 24 ساعت نسبت به حذف فایل از روی سایت دانشجوسرا اقدام شود. در صورت تمایل و درخواست، دو مقاله به صورت رایگان (به نام پژوهشگر و دانشجو) در مجلات علمی معتبر پذیرش شده و چاپ می گردد. ((حفظ حقوق معنوی صاحب اثر در اولویت فعالیت سایت دانشجوسرا می باشد))