سایت دانشجو سرا

جریان مبانی انسان شناسی فرهنگی از دیدگاه قرآن کریم

 

 

توجه داشته باشید: درصورتی که شما صاحب اثر این فایل می باشید یا به هر دلیلی نسبت به فایل تحقیقاتی مذکور در این پست مالکیت معنوی دارید و درخواست حذف آن را دارید، در واتس آپ به شماره 09100636002 پیام دهید تا ظرف 24 ساعت نسبت به حذف فایل از روی سایت دانشجوسرا اقدام شود. در صورت تمایل و درخواست، دو مقاله به صورت رایگان (به نام پژوهشگر و دانشجو) در مجلات علمی معتبر پذیرش شده و چاپ می گردد. ((حفظ حقوق معنوی صاحب اثر در اولویت فعالیت سایت دانشجوسرا می باشد))

 

 

مقدمه تحقیق

انسان و انسان­شناسی در قرآن کریم بسیار فراتر و جامع­تر نسبت به مکاتب و دانشمندان و حتی دیگر آیین­های الهی بیان شده است. از دیدگاه قرآن انسان موجودی دوبعدی (مادی و معنوی) است که اصل و سرشت او را همان روح او تشکیل داده بنابراین «انسان­شناسی»، علمی است که به مطالعة کل وجود انسان (مادی و معنوی) بپردازد. از این روی، آنچه امروزه در علوم اجتماعی تحت عنوان انسان­شناسی رواج دارد در واقع انسان­شناسی جسمانی به معنای علم مطالعة جسم انسانی در حوزه­هایی مانند: مردم شناسی، مردم نگاری و تاریخ نگاری زندگی و آداب و رسوم بشری است، نه علم شناخت کل وجود انسان. «انسان­شناسان فرهنگی» در غرب نیز به شناخت و بررسی آداب و رسوم جوامع در قالب «مردم­نگاری» و «مردم­شناسی» در ذیل علمی موسوم به «انسان شناسی فرهنگی» پرداخته و به بررسی تاریخی و تجربی زندگی مردم می­پردازند. اما آنچه که ما در علم «انسان شناسی قرآنی» و در ذیل آن «انسان شناسی فرهنگی قرآنی» به آن می­پردازیم؛ ارائة اصول و مبانی انسان­شناسی در حوزة فرهنگ به منظور ارائة «نظام و الگوی فرهنگی قرآنی» است. بدین منظور در این پایان نامه در راستای دستیابی به مبانی انسان­شناسی نظام فرهنگی اسلام از دیدگاه قرآن کریم به تحقیق و بررسی آیات پرداخته و در نهایت به مؤلفه هایی از مبانی نظری و خاص انسان شناسی از دیدگاه قرآن کریم دست یافته است.

چکیده

بحث از انسان و انسان­شناسی قدمتی دیرینه دارد؛ زیرا انسان همواره در اندیشة شناخت ابعاد وجودی، فلسفة خلقت و جایگاه انسان در نظام هستی برای دستیابی به «چگونگی زیستن و بهتر زیستن» بوده است. از سویی فرهنگ، روش و شیوة زندگی مرسوم و عادت شده جامعه در عرصه­های گوناگون حیات اجتماعی است و آموزه­های اجتماعی اسلام و خصوصاً قرآن کریم در متن آیات خود مبانی و شاخصه­های آن را معرفی نموده است. در پاسخ به این پرسش که اصول و شاخصه­های انسان­شناسانه­ای که قرآن کریم برای نظام فرهنگی جامعه اسلامی معرفی می­کند کدامند؟ باید گفت که قرآن کریم در مواجهه با انسان، جهان­بینی قرآنی را به عنوان اصل و مبدأ حرکت وجودی انسانی تعیین نموده و فلسفة آفرینش جهان را انسان و فلسفة آفرینش انسان را یقین و قرب الهی معرفی نموده است. قرآن کریم از روح، فطرت و اختیار، به عنوان مهمترین لوازم وجودی انسان در نیل به جامعه­ای با فرهنگ قرآنی سخن به میان آورده و روابط او را در چنین اجتماعی بر اساس رابطه با خدا، خود، همنوع و محیط پیرامونی در مبانی همچون خداشناسی، انسان­شناسی، جامعه­شناسی و جهان­شناسی تعریف و تبیین نموده است. از دیدگاه قرآن کریم مهمترین شاخصه­های انسان­شناسانه نظام فرهنگی قرآنی عبارتند از: عدالت، ولایت، وحدت، انضباط اجتماعی، رشد محوری و آزادی و هویت قرآنی اجتماعی.

واژگان کلیدی: مبانی، انسان­شناسی، فرهنگ، یقین، قرآن.

فهرست مطالب

مقدمه تحقیق......................................................................................................................................................... 1

کلیات تحقیق.................................................................................................................... 2

بیان مسئله............................................................................................................................................................. 3

مسئلههای تحقیق................................................................................................................................................... 4

فرضیههای تحقیق.................................................................................................................................................. 4

یشینه موضوع تحقیق............................................................................................................................................. 5

اهداف تحقیق......................................................................................................................................................... 5

اهمیت و ضرورت تحقیق........................................................................................................................................ 6

جنبههای نوآوری.................................................................................................................................................... 6

سازمان‌دهی پژوهش............................................................................................................................................... 6

فصل اول: مفهوم شناسی................................................................................................... 7

1-1. مفاهیم بنیادین........................................................................................................................................... 8

1-1-1. انسانشناسی.............................................................................................................................................. 8

1-1-1-1. انسانشناسی در اندیشة غرب.......................................................................................................... 9

1-1-1-2. انسانشناسی در اسلام و مسلمانان (ایران دوره اسلامی).............................................................. 11

1-1-1-3. انسانشناسی در ادبیات قرآنی...................................................................................................... 12

1-1-2. فرهنگ.................................................................................................................................................. 13

1-1-2-1. مفهوم لغوی فرهنگ.................................................................................................................... 13

1-1-2-2. مفهوم اصطلاحی فرهنگ............................................................................................................. 15

1-1-2-3. تبیین ارکان تعریف..................................................................................................................... 17

1-1-3. مبانی..................................................................................................................................................... 22

1-2. مفاهیم عملیاتی...................................................................................................................................... 23

1-2-1. هدایت................................................................................................................................................... 23

1-2-1-1. کاربرد لغوی و اصطلاحی............................................................................................................. 23

1-2-1-2. کاربرد قرآنی................................................................................................................................ 24

1-2-1-3. تعریف برگزیده............................................................................................................................ 27

1-2-2. رشد....................................................................................................................................................... 28

1-2-2-1. کاربرد لغوی................................................................................................................................. 28

1-2-2-2. کاربرد قرآنی................................................................................................................................ 29

1-2-2-3. کاربرد اصطلاحی......................................................................................................................... 29

1-2-2-4. تعریف برگزیده............................................................................................................................ 30

1-2-3. پیشرفت................................................................................................................................................. 31

1-2-4. توسعه.................................................................................................................................................... 32

1-2-5. الگو........................................................................................................................................................ 33

1-3. منظور از عنوان پژوهش (مبانی انسانشناسی فرهنگی از دیدگاه آموزههای قرآن کریم).. 36

1-4. جایگاه انسانشناسی در آموزههای قرآنی......................................................................................... 37

فصل دوم: مبانی انسانشناسی عام قرآنی در پردازش الگوی مطلوب............................... 41

2-1. فلسفه آفرینش........................................................................................................................................ 42

2-1-1. فلسفه آفرینش جهان............................................................................................................................ 42

2-1-1-1. آیات مشعر به اصل هدفمندی خلقت......................................................................................... 42

2-1-1-2. آیات مشعر بر چیستی هدف خلقت............................................................................................ 44

2-1-2. فلسفه آفرینش انسان............................................................................................................................ 46

2-1-2-1. آیات دال بر عبث نبودن خلقت انسان........................................................................................ 46

2-1-2-2. آیات بیانگر هدف خلقت انسان................................................................................................... 47

2-2.ابعاد وجودی انسان................................................................................................................................. 52

2-2-1. روح........................................................................................................................................................ 52

2-2-2. طبیعت و فطرت انسان......................................................................................................................... 54

2-2-3. اختیار.................................................................................................................................................... 56

2-3.روابط انسانی در عرصة وجود............................................................................................................... 61

2-3-1. رابطة انسان با خود............................................................................................................................... 61

2-3-2. رابطه انسان با همنوع............................................................................................................................ 63

2-3-3. رابطة انسان با خدا................................................................................................................................ 65

2-3-4. رابطه انسان با محیط............................................................................................................................ 67

فصل سوم: مبانی انسانشناختی نظام فرهنگی اسلام....................................................... 70

3-1.مبانی نظری نظام فرهنگی اسلام........................................................................................................ 71

3-1-1. جهانبینی قرآنی.................................................................................................................................... 71

3-1-1-1. تعریف جهانبینی......................................................................................................................... 72

3-1-1-2. ویژگیهای جهانبینی قرآنی.......................................................................................................... 72

3-1-2. مبانی نظری انسان شناسی قرآنی......................................................................................................... 73

3-1-2-1. مبانی خداشناخت........................................................................................................................ 74

3-1-2-2. مبانی انسانشناخت...................................................................................................................... 76

3-1-2-3. مبانی جهان شناخت................................................................................................................... 77

3-1-2-4. مبانی جامعه شناخت.................................................................................................................. 82

3-1-2-4-1. رابطة انسان و جامعه......................................................................................................... 82

3-1-2-4-2. رابطة انسان و فرهنگ (انسان در بستر فرهنگ)............................................................... 86

3-2. مبانی خاص انسانشناسی نظام فرهنگی اسلام................................................................................ 90

3-2-1. اصل عدالت اجتماعی............................................................................................................................ 90

3-2-1-1. اهمیت عدالت اجتماعی............................................................................................................... 90

3-2-1-2. تعریف عدالت اجتماعی............................................................................................................... 91

3-2-1-3. عدالت از دیدگاه قرآن................................................................................................................. 92

3-2-1-3-1. عدالت در سخن گفتن....................................................................................................... 93

3-2-1-3-2. عدالت در وزن کردن......................................................................................................... 94

3-2-1-3-3. عدالت در حکم.................................................................................................................. 94

3-2-1-3-4. عدالت در اصلاح میان متخاصمین.................................................................................... 94

3-2-1-3-5. عدالت در شهادت.............................................................................................................. 95

3-2-1-4. ابعاد عدالت اجتماعی.................................................................................................................. 95

3-2-1-4-1 نظام اجتماعی و عدالت ساختاری...................................................................................... 95

3-2-1-4-2. نظام اجتماعی و عدالت رفتاری......................................................................................... 96

3-2-1-5. اصل عدالت مبنای نظام فرهنگی اسلام...................................................................................... 97

3-2-2. اصل آزادی............................................................................................................................................. 97

3-2-2-1. آزادی به عنوان کمال وسیلهای در نظام فرهنگی اسلام............................................................. 98

3-2-2-2. اقسام آزادی............................................................................................................................... 101

3-2-2-2-1. آزادی معنوی................................................................................................................... 101

3-2-2-2-2. آزادی اجتماعی................................................................................................................ 101

3-2-3. اصل وحدت........................................................................................................................................ 102

3-2-3-1. اقسام وحدتیافتگی.................................................................................................................... 102

3-2-3-1-1. وحدت‌یافتگی قلبی......................................................................................................... 102

3-2-3-1-2. وحدت‌یافتگی عقلی........................................................................................................ 103

3-2-3-1-3. وحدت‌یافتگی عملی........................................................................................................ 104

3-2-3-2. توجه به محوریت رشد در وحدت‌یافتگی عملی....................................................................... 105

3-2-3-3. رهبری، بلوغ‌یافتگی وحدت در جامعه...................................................................................... 105

3-2-3-4. وحدت، اصل «حرکت دهنده» فرآیند حرکت فرهنگی جامعه به سمت نظام مطلوب قرآنی.. 105

3-2-4. اصل ولایت......................................................................................................................................... 106

3-2-4-1. ولایت اصل رهبری کنندة نظام فرهنگی اسلام به سمت رشد و کمال اجتماعی..................... 106

3-2-4-2. قرآن کریم و متصدیان رهبری در جامعه................................................................................. 107

3-2-4-2-1. خداوند متعال.................................................................................................................. 107

3-2-4-2-2. انبیای الهی...................................................................................................................... 108

3-2-4-2-3. اهل‌بیت و اولیای الهی..................................................................................................... 108

3-2-4-2-4. نزدیک‌ترین افراد به اهل‌بیت و اولیای الهی.................................................................... 109

3-2-5. اصل رشد و کمال (قرب الهی).......................................................................................................... 109

3-2-6. اصل انضباط اجتماعی........................................................................................................................ 110

3-2-7. اصل هویت اسلامی............................................................................................................................. 111

نتایج و دستاوردها........................................................................................................................................... 113

نظام پیشنهادی پژوهش................................................................................................................................ 115

منابع و مآخذ.................................................................................................................................................... 116

الملخص.............................................................................................................................................................. 123

Abstract............................................................................................................................................................ 125

 

 

 

توجه داشته باشید: درصورتی که شما صاحب اثر این فایل می باشید یا به هر دلیلی نسبت به فایل تحقیقاتی مذکور در این پست مالکیت معنوی دارید و درخواست حذف آن را دارید، در واتس آپ به شماره 09100636002 پیام دهید تا ظرف 24 ساعت نسبت به حذف فایل از روی سایت دانشجوسرا اقدام شود. در صورت تمایل و درخواست، دو مقاله به صورت رایگان (به نام پژوهشگر و دانشجو) در مجلات علمی معتبر پذیرش شده و چاپ می گردد. ((حفظ حقوق معنوی صاحب اثر در اولویت فعالیت سایت دانشجوسرا می باشد))